Μουσείο, Αρχαιολογικό Γύρουλα (Νάξου)

Μέσα στον αρχαιολογικό χώρο στο Σαγκρί της Νάξου δημιουργήθηκε ένα μουσείο, με σκοπό να στεγάσει τα αρχιτεκτονικά μέλη των μνημείων που δεν εντάχθηκαν στην αναστήλωση, καθώς και τα ευρήματα που υποδεικνύουν την ιστορία του ιερού. Το μουσείο, που διακρίνεται για τη λιτότητα της αρχιτεκτονικής του και την αρμονική συνύπαρξή του με το τοπίο, εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι του 2001. Αποτελείται από δύο αίθουσες: Η πρώτη είναι αφιερωμένη στη χρήση του ιερού από τον 8ο έως τον 3ο αι. π.Χ., ενώ η δεύτερη στη βυζαντινή βασιλική που ιδρύθηκε εδώ τον 6ο αι. μ.Χ. Στο λόφο Γύρουλα, κοντά στο σημερινό χωριό Σαγκρί της Νάξου, οι ανασκαφές έφεραν στο φως ένα ιδιαίτερα σημαντικό ιερό των αρχαϊκών χρόνων. Η λατρεία στο ιερό ξεκίνησε ήδη από τον 8ο αι. π.Χ., ενώ τον 6ο αι. π.Χ. οικοδομήθηκε ο αρχαϊκός ναός, εξ ολοκλήρου από μάρμαρο. Είναι πολύ σημαντικός για την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική, αφού δεν ανήκει σε κανέναν από τους γνωστούς ρυθμούς της αρχαιότητας. Οι τεχνίτες της Νάξου συνδύασαν στοιχεία τόσο από τον ιωνικό όσο και από το δωρικό ρυθμό, αλλά και πρωτότυπες αρχιτεκτονικές διευθετήσεις, όπως η καμπυλότητα προς τα μέσα που παρουσιάζουν οι κίονες, που αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στον ελλαδικό χώρο. Στην πρώτη αίθουσα του μουσείου δεσπόζει η αποκατάσταση του αετώματος, τμήματος της εσωτερικής κιονοστοιχίας και της στέγης του αρχαϊκού ναού. Η στέγη είναι η παλαιότερη γνωστή μαρμάρινη στέγη στην Ελλάδα. Ήταν δίρριχτη και είχε την ιδιαιτερότητα ότι στηριζόταν απευθείας πάνω στους κίονες του σηκού, που για το λόγο αυτό είχαν διαφορετικά ύψη. Έχει, επίσης, αποκατασταθεί το δυτικό θύρωμα του πρόναου, ενώ αναπαριστώνται οι ξύλινοι κυλινδρικοί μηχανισμοί στους οποίους στηρίζονταν οι θύρες (στροφείς). Στην ίδια αίθουσα θα δείτε και τα πιο χαρακτηριστικά από τα αφιερώματα που βρέθηκαν στο ιερό. Σημαντικά είναι τα ενεπίγραφα αφιερώματα, που μας δίνουν πληροφορίες για τις θεότητες που λατρεύονταν εδώ: τον Απόλλωνα, τη Δήμητρα και την Κόρη. Από τα υπόλοιπα εκθέματα αξίζει να προσέξετε τα αγάλματα των κούρων και τον όρο, μια λίθινη πλάκα από αυτές που όριζαν την περιοχή του ιερού. Σε ξεχωριστή προθήκη έχουν συγκεντρωθεί η κεραμική και τα μικρά ευρήματα που βρέθηκαν στο ιερό και αποδεικνύουν τη λειτουργία του από το 750 π.Χ. έως τον 3ο αι. π.Χ. τουλάχιστον. Η δεύτερη αίθουσα του μουσείου είναι αφιερωμένη στη δεύτερη περίοδο χρήσης του ιερού, στα βυζαντινά χρόνια. Στη διάρκεια του 6ου αι. μ.Χ., στη θέση του αρχαίου ναού χτίστηκε μια τρίκλιτη βασιλική, που εκμεταλλεύτηκε το αρχαίο υλικό που σωζόταν στην περιοχή, και πλαισιώθηκε από μια μοναστηριακή εγκατάσταση που λειτούργησε έως τον 8ο αι. μ.Χ. Εδώ θα δείτε αποκαταστημένα τα στοιχεία που συνέθεταν το εσωτερικό της βασιλικής: τη σολέα, δηλαδή το υπερυψωμένο τμήμα του μεσαίου κλίτους, το κιβώριο της Αγίας Τράπεζας, το πρεσβυτέριο (Άγιο Βήμα), θραύσματα από τον άμβωνα, και ένα από τα πλευρικά μαρμάρινα παράθυρα της βασιλικής. Στην προθήκη της ίδιας αίθουσας εκτίθενται μήτρες και λυχνάρια, που προέρχονται από τα λείψανα των εγκαταστάσεων για την παραγωγή κεραμικών που βρέθηκαν στο μοναστηριακό συγκρότημα. Στον εξωτερικό χώρο του μουσείου έχει κατασκευαστεί ένα μαρμάρινο ακριβές αντίγραφο του αετώματος του αρχαϊκού ναού, με αναπαράσταση των ζωγραφικών παραστάσεων, που αποκαταστάθηκαν από τα ίχνη χρώματος που βρέθηκαν πάνω στα αυθεντικά μέλη. Εξωτερική άποψη του Αρχαιολογικού Μουσείου Γύρουλα, στη Νάξο. Γενική άποψη ναού (6ος αι. π.Χ.), στον λόφο του Γύρουλα, στον οικισμό Σαγκρί της Νάξου.